Arabuluculuğa Elverişli Olmayan Konular ın tespiti için öncelikle Arabuluculuğa elverişli konuların tespiti gereklidir. 6325 sayılı kanun m.1/2 ye göre “tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanır. Şu kadar ki, aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişli değildir.”
Kanunun tanımından da anlaşılacağı üzere “Tarafların Üzerinde Tasarruf edebileceği Uyuşmazlıklar” da arabuluculuk yoluna başvurulması mümkündür. Tanımın tersini ele aldığımızda “Tarafların Üzerinde Tasarruf edemeyeceği Uyuşmazlıklar” arabuluculuğa elverişli olmayan konular dan olmayacaktır. Kişinin üzerinde tasarruf edemeyeceği hususlarda devletin müdahalesi söz konusu olur. Bu sebeple kişi kendi inisiyatifi ile uyuşmazlığını kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olabileceği için çözemeyecektir. Aynı husus TBK m. 27 de düzenlenen sözleşme özgürlüğünün istisnası olarak düzenlenen maddede de kabul etmiştir.
Arabuluculuğa elverişli olmayan konular maddeler halinde aşağıda sayılmıştır.
- Boşanma, velayet, yaş, cinsiyet, tapuda isim ve benzeri kayıt düzeltme davaları,
- Aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar,
- Babalık davası, evliliğin feshi,
- Vesayete ilişkin davalar,
- Hizmet tespiti davaları,
- Evlat edinme davaları,
- İmar Kanunundan kaynaklanan davalar,
- Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunundan kaynaklanan davalar,
- Kat mülkiyetinden kaynaklanan bazı davalar,
- İflâs ve iflâsın ertelenmesi davaları,
- İş ve sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan bazı davalar.
Arabuluculuğa elverişli olmayan konular dır.
Yukarıda sayılanlar dışında arabuluculuğa elverişli olmayan konular da mevcuttur. Yukarıda sayılanlar uygulamada en çok rastlanan davalardan olduğundan arabuluculuğa elverişli olmayan konular örnekleme yöntemi ile yukarıda yer verilmiştir.
Arabuluculuğa elverişli olmayan konular kapsamında bir uyuşmazlık gelmesi halinde arabulucu, henüz başvuru aşamasında uyuşmazlığı inceleyerek dosyayı kabul etmemesi gereklidir.
Diğer taraftan dava şartı arabuluculuk kapsamında dosyanın Arabuluculuk Bürosu tarafından gönderilmesi halinde arabulucu, uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığını tespit etmesi halinde uyap arabulucu portal üzerinden dosyayı “Arabuluculuğa Uygun Olunmaması” seçeneği seçilerek dosyanın kapatılması gereklidir. Ancak burada arabulucu, uyuşmazlığın dava şartı arabuluculuk kapsamında olmaması ile arabuluculuğa elverişli olamayan konular ı karıştırmamalıdır. Uyuşmazlık arabuluculuğa elverişli olup dava şartı kapsamında değilse bu durumda arabulucu, dosya türü değişikliği yaparak “ihtiyari arabuluculuk dosyası” nı seçerek dosyayı kapatması gereklidir.
Arb. Seyyid Hasan ÖZTÜRK